Wat is urticaria?
Urticaria (urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of galbulten. Het is een huiduitslag die vaak heftig jeukt, zich in korte tijd ontwikkelt en waarbij de afzonderlijke plekken ook binnen 24 uur weer wegtrekken (meestal al binnen enkele uren). Het begint met rode vlekjes, die daarna kunnen overgaan in verdikte rode of bleke plekken, vergelijkbaar met door de brandnetels gelopen te zijn. De huidafwijkingen kunnen samenvloeien tot grotere plekken.
Sommige mensen hebben kortdurend last, maximaal 6 weken. We spreken dan van acute urticaria. Indien dit langer aanhoudt, dan speken we van chronische urticaria. Bijna 20% van de bevolking krijgt in de loop van zijn/haar leven urticaria. De aandoening komt voor bij zowel mannen als vrouwen en op alle leeftijden.
Hoe ontstaat urticaria?
Bij het ontstaan van urticaria speelt histamine een belangrijke rol. Histamine ligt opgeslagen in bepaalde cellen (voornamelijk mestcellen) in de huid. Histamine wordt uit deze cellen vrijgemaakt onder invloed van prikkels van uiteenlopende aard. Door het vrijkomen van histamine verwijden bloedvaten zich, waardoor de huid een rode kleur krijgt. Bovendien veroorzaakt histamine een toegenomen doorlaatbaarheid van vocht door de wanden van de bloedvaten, waardoor vochtophoping ontstaat in de huid. Ook veroorzaakt histamine jeuk.
De prikkels, die histamine kunnen vrijmaken, kunnen ingedeeld worden in de volgende groepen:
- Fysische prikkels (lichamelijke inspanning, plaatselijke druk op de huid, koude, warmte, zonlicht)
- Geneesmiddelen (vooral pijnstillers: vaak ibuprofen varianten, aspirine, morfine, codeïne) en antibiotica: penicilline
- Acute en chronische infecties (vooral veroorzaakt door bacteriën en parasieten)
- Allergie voor voedingsmiddelen (bijvoorbeeld vis, ei, chocolade, pinda, schaaldieren en zure fruitsoorten)
- Voedseltoevoegingen (kleurstoffen, conserveringsmiddelen zoals benzoaten en smaakversterkers)
- Insectensteken en beten (vlooien, mijten, luizen, muggen, wespen)
- Allergie voor ingeademde producten (schimmelsporen, dierlijke huidschilfers, oplosmiddelen, formaldehyde)
- Contact op de huid met bepaalde stoffen, zoals geurstoffen, planten, rubber/latex, dierlijke eiwitten en crèmes
- Interne ziekten (stofwisselingsziekten, hormonale stoornissen, auto-immuunziekten zoals SLE, spierziekten en reuma)
- Alcohol en stress
Soms zijn meerdere prikkels tegelijkertijd aanwezig. Ook kunnen sommige prikkels reeds bestaande urticaria verergeren, zoals fysische prikkels en pijnstillers. Bij chronische urticaria kan bij 60-90% van de patiënten geen oorzaak gevonden worden. Men spreekt dan van “chronische idiopatische urticaria”. Ofschoon er geen duidelijke erfelijke aanleg bestaat, komt urticaria in bepaalde families vaker voor. Dit geldt vooral bij bepaalde vormen van urticaria, zoals koude-urticaria en zonlicht-urticaria.
Enkele speciale vormen van urticaria
Bij inspanningsurticaria ontstaan speldenknopgrote, jeukende of branderige rode bultjes. Deze treden op bij transpiratie, door lichamelijke inspanning of in een warme omgeving.
Urticaria factitia ontstaat in reactie op druk of wrijven van de huid. Hierbij ontstaan jeukende streepvormige kwaddels die na enige tijd weer spontaan wegtrekken. Met een stomp voorwerp krassend over de rug zijn ze reeds op te wekken. Dit verschijnsel noemt men ook wel positief dermografisme. Dit komt bij 3-5% van de bevolking voor in meer of mindere mate.
Bij koude-urticaria ontstaan urticae (of: kwaddels) op plaatsen waar de huid wordt afgekoeld. Dit treedt bijvoorbeeld op bij zwemmen in koud water. Het kan zelfs tot gevaarlijke situaties leiden (verdrinken) wanneer een meer gegeneraliseerde reactie met bloeddrukdaling en bewustzijnsverlies optreedt. Men kan de diagnose stellen door op een gestandaardiseerde manier de huid plaatselijk af te koelen (ijsbloktest).
Bij vertraagde drukurticaria ontstaan na enkele uren pijnlijke, verharde zwellingen op drukplaatsen. Deze vorm ontstaat vaak rond de gewrichten en kan soms verward worden met een ontsteking van het gewricht. Behandeling van deze aandoening is erg moeilijk.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose is veelal eenvoudig te stellen. Vaak is het al pratend en met gerichte vragen veelal al mogelijk om achter de oorzaak te komen en leidt vaak al tot de oplossing, zonder dat verder onderzoek noodzakelijk is. Sommige mensen nemen tijdens een aanval van galbulten een foto van de huid met bijv. een smart Phone. Dit kan de diagnose vaak vergemakkelijken, daar niet altijd de afwijkingen aan de huid zichtbaar zijn tijdens het consult.
In Medisch Centrum Bloemendaal kunnen wij uiteraard nader onderzoek verrichten, zoals bloedonderzoek, diverse allergie testen en zo nodig een huidbioptie.
Wat is de behandeling?
Vermijden van de uitlokkende prikkel, wanneer die tenminste bekend is. Geneesmiddelen die de werking van histamine blokkeren (antihistaminica), vaak zeer effectief. Soms kan er ook een tijdelijke kuur in de vorm van combinatie van medicatie worden overwogen, zoals corticosteroïden of een ciclosporine kuur.
Wat zijn de vooruitzichten?
In de meeste gevallen is deze huidaandoening van korte duur (acute urticaria). Niettemin zijn er mensen bij wie urticaria langdurig optreedt en zelfs maanden tot jaren kan voortduren (chronische urticaria). In dat geval is een goede diagnostiek en behandeling zeker op zijn plaats.